Uluslararası Örgütler - Sınav Soruları ve Ders Notları

Burada yazanlar hocanın derste bahsettiği konu başlıkları ve sınavda çıkan sorular ve soruların geldiği konular. Çalışırken buradakilerin özet bilgi olduğunu unutmayın başlıkları kitaptan tekrar okursanız sizin için daha faydalı olur. Burada yazanlar hocanın derste anlattığı ders notlarıdır. 

Kırmızı ile yazdıklarım sınav soruları.

---------------------------

Birleşmiş Milletlerin Organları:

1- Genel Kurul:

-BM nin 6 kurulunun en önemlisidir.

-Dünya forumu olarak görülür, devletler burada gündem konularını tartışabildiklerinden böyle denişmiştir.

-BM anlaşmasının belirsiz bıraktığı konularda karar verir.

-Coğrafi dağılıma göre temsil edildiği bir yapı oluşturur.

-Kararlarının bağlayıcılığı yok. Kararları daha çok tavsiye niteliğindedir.

-Güvenlik konseyinin aldığı kararla ilgili Genel Kurul tavsiye veremez.

-Araştrıma, tetkik, raporlama yapabiliyor.

-BM faaliyetlerinin gözetim ve denetimini yapıyor.

-Bütçeyi hazırlıyor.

-BM ye kimin yeni üye olarak alınacağına karar vermek Genel Kurulun görevi. Yeni üye alınırken 2/3 oyla kabul ediliyor.

-BM anlaşmasının değiştirilmesine Genel Kurul karar verebilir.

-6 tane Komisyonu var altında çalışan:

*Siyasi ve Güvenlik komisyonu

*Ekonomik ve Finansal komite

*Vesayet komitesi

*Sosyal ve insan hakları komitesi

*Hukuki Komite

*Yönetim ve bütçe

2- Güvenlik Konseyi:

-5 daimi üyesi olan (İngiltere, Fransa, ABD, Rusya, Çin) bunların mutlak veto hakkı var. Ayrıca 10 tane 2 yılda bir yenilenen diğer devletler de Güvenlik Konseyine seçilebiliyor. Toplam 15 üyesi var.

-Yeni üye alımından önce Genel Kurula tavsiye karar verir.

-Uluslararası barış ve güvenliğin tesis amacı vardır.

-Güvenlik Konseyinin kararları bağlayıcıdır.

-Vesayet konseyini denetler

3- Ekonomik ve Sosyal Konsey ( ECOSOC)

-Ülkelerin sosyal refahını sağlamak amacı vardır.

-Raporlarla, verilerle, istatistiklerle ekonomik ve sosyal yönden kalkınması gereken ülkeleri belirliyor.

-Tartışma ve tavsiye kararlar verebiliyor. Araştırma ve Raporlama yapıyor.

-Etkliniği ve faatliyetlernini 1970 lerde işlevsiz olduğu gerekçesiyle eleştirilmiş.

-Çocuk hakları, mülteci hakları konusunda da çalışmalar yapıyor.

4- Vesayet konseyi

-Milletler Cemiyetinin "Manda" kavramına karşı BM de güncellenmiş hali, Vesayet Konseyidir.

-Ülkelerin bağımsızlıklarını kazanmasıyla bugün önemini kaybetmiştir.

-Ülkelerin bağımsızlıklarnı kazanana kadar kontrol edip denetliyor.

5- Sekreterya 

-Uluslararası memurlardan oluşur. Bu memurlar tarafsız olacaklar. Kendi devletlerinin çıkarlarını değil BM nin çıkarlarını koruyacaklar.

-BM nin baş yöneticisidir SEKRETER. 

-Genel kurula raporlar sunar

-Genel sekreter, sekterya memurlarını atar.

-Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi tarafından verilen görelveri yerine getirir.

-Bugünkü Genel Sekreter  : Banki Moon

6-Uluslararası Adalet Divanı

-Laheyde kuruluyor.

-15 hakimden oluşur. 2 Hakim aynı devletten olamaz.

-Kararlar çoğunluk oyuyla alınır. Hukuki anlaşmazlıkları çözmek için vardır.

-BM kuruluşundan beri temel organlarından biridir.

------------------------------

Birleşmiş Milletler ile İlişkilendirmiş Uluslararası Örgütler ve Bağlı Uzmanlık Kuruluşları:

**** Bunlar kitapta kısa kısa bahsedilmiş. İçlerinden bilinmesi gereken en önemlileri : 

-Dünya Bankası

-Uluslararası Atom Enerji Ajansı

-Uluslararası Para Fonu (IMF)

-Dünya Ticaret Örgütü, GATT GATS

-Uluslarası Çalışma Örgütü (ILO)

-UNESCO

----------------------------

Sınavda gelen soru: 

En çok kayrılan ülke prensibi nedir?

-Yani, eğer bir ülkeye tarife indirimi gibi bir ödün veriliyorsa, bu indirimin Dünya Ticaret Örgütü'ne mensup her ülkeye verilmesi durumudur. Yani örgütteki tüm ülkeler birbirleri için en çok kayrılmış ülkelerdir.

******* Uzmanlık kuruluşları ile ilgili de bir kaç soru gelmişti. Kitaptan yukarıda saydıklarıma bakmanızda yarar var.

-----------------------------

BM'nin karşılaştığı sorunlar:

1- Üyelik Sorunu:

-Normalde bağımsız olan her devlet BM ye üye olabilmelidir. Ancak 1945 ten sonra 2 kutba bölünen dünyada BM ye girmeye çalışan devletler sürekli ya ABD den ya da Sovyetlerden veto yiyordu.

-1955 ten sonra 16 devlet aynı anda üye olabilmiş. 

2- Temsil Sorunu

-BM de kararlar 2/3 çoğunlukla alınıyor.

-BM anlaşmasının değiştirilmesi:

*Genel Kurulda 2/3 öneri üzerine, Genel kurulda 2/3 çoğunlukla karar verilmeli. 5 Daimi üyenin de onayı olmalı.

3-Finansal Problemler

*Olağan Bütçe: Devletlerden alınan fonlarla oluşturulur. BM faaliyetleri için kullanılır. Bu fonlar devletlerin ödeme güçleri ve büyüklükleri göz önüne alınarak belirlenir

-Eğer bu olağan bütçe uygulanacak olursa, BM gelirlerinin %50 si ABD vermesi gerekiyor. ABD nin kontrolü de çok fazla arttığı için bu oranı %30 lara çekiyorlar ABD için.

*Özel Bütçe: BM nin alt kurullarının yardımlarla elde ettikleri gelirler.

Avrupa Konseyi:

-1949 yılında kurulmuş.

-Avrupa içinde birliği nasıl kurulacağı fikriyle ortaya çıkıyor. 

-1. Dünya savaşından sonra ortaya çıkan ayrılık ve 2. dünya savaşına neden olan Almanyanın dışlanması ile birlikte, 2. Dünya savaşından sonra Avrupada birliği sağlamak amacıyla kuruluyor. Aynı hataları tekrarlamamak için.

-Avrupa konseyine üye olan devletler, Anayasalarında, Avrupa İnsan Hakları Sözleşemesi metnine atıfta bulunuyorlar. Bunu anayasal güvence altına aldıklarına dair.

***Sınav Sorusu: Avrupa İnsan hakları Mahkemesine (AİHM) bireysel başvurunun kabul edildiği tarihi :1987

- Türkiye 1949 da üye olmuştur. 

Avrupa Konseyinin Organları:

*Parlementer Meclisi: Danışma Meclisidir. 

*Bakanlar Meclisi: Strazburg'da toplanıyor. Dış işleri bakanları başkanlığında toplanır. 

*Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kurulu: Tam Zamanlı Mahkeme gibidir.

Avrupa Güvenlik İşbilirği Teşkilatı (AGİT):

-AGİK 1973 yılında kuruldu.

-1970-1980 arası Yumuşama (DETANT) döneminde Rusya ve ABD öncülüğünde tarafların güvenlik ve işbiliriğini Avrupadaki bloklar arasında geliştirmek için kurduğu bir platform niteliğindeydi.

-1975 Nihai Senet : AGİK'in uygulanabilmesi için bağlayıcılığı sınırlı olan bir belgedir. 3 Sepet denilen konularla ilgili yapılmış bir anlaşma

*Siyasi ve Askeri

*Ekonomi, bilim ve teknoloji

*İnsanı boyut 

-Nihai Senet içinde : Sınır güvenliği, Evlenmenin kolaylaştırılması, Yapay sınırların oluşturduğu aile parçalanmalarına karşı önlemler

****Sınavda buradan bir soru çıkmıştı. Ama soruyu tam hatırlayamadım.

- 1990'larda AGİK, sovyetler dağılınca 2 Kutbu bir araya getirdi.

-1990 Sovyetler dağıldıktan sonra AGİK iş tanımını genişletiyor.

Yüksek Politika  /     Alçak Politika

-Askei Güç               -Ekonomi

-Dış Politika             -Göç

                                 -İnsan Hakları

                                 -Terörizm

Münich Katliamı: İlk uluslararası terörist saldırı. Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) Münich'te İsrailli sporcuları öldürüyor.

-1995 yılında AGİK -> AGİT oluyor. 

------------------------

AVRUPA BİRLİĞİ:

Yeni işlevselci teorinin karakteristik özellikleri:
Etkileşimin büyüyerek siyasi bir entegrasyosi entegrasyona doğru gitmesini sağlar.Otomatik olması önemlidir. Sosyal grupların önemi, entegrasyonu ileri taşıyan çıkar grupları ya da siyasi partilerdir.Elitisit bir teori olarak vardır. Halk ve hükümet karışmaz.Ekonomik entegrasyon ile siyasi entagrasyon arasındaki ilişkiyi sorgular.Entegrasyon bir süreçtir ve asla bir sonuç olamaz.
Yeni işlevselciğin iki önemli temsilcisi vardır: Ernst Haas

Robert Schuman:
***Sınav sorusu: ilk ulus üstü yapının kurulması fikrini ortaya atan kişi Robert Schumandır.

-Savaşların temelinde Alsas Loren meselesi vardır. Bu Almanya ve Fransa nın 2 dünya savaşında da karşı karşıya gelmesine neden olmuştur.

-Robert Schuman, bu bölgede ulus üstü ortak bir yönetim kurmalıyız diyor. Burayı ne Almanya ne Fransa yönetmeli. 

-Bu düşünceyi Almanya kabul ediyor.

-Schuman Deklerasyonu yayınlanıyor.

-Bu deklerasyonla başta, Avrupa kömür çelik topluluğu kuruluyor zamanla bir çok farklı alanda anlaşmalarla işbirliği gelişiyor ve genişliyor.

***Sınav Sorusu: Spill Over: Devletler bir konuda işbirliği yaptıktan sonra zamanla bu iş birliği diğer konularda da yayılma gösterir.

 Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : Başta 6 ülke ile kuruluyor BENELÜKS ülkeleri (Belçika, Almanya, İtalya, Fransa, Hollanda, Lüksenburg) ** İngiltere bu topluluğa başta katılmıyor.

1957 Roma Anlaşmaları: Bu anlaşma ile iki büyük organizasyon kuruluyor.

*Avrupa Ekonomik Topluluğu  * Avrupa Atom Enerji Ajansı

1992 Manchrist Anlaşması (***) : 

-Avrupa Ekonomik Topluluğu Avrupa Birliğine dönüşüyor. Artık örgüt siyasi niteliğe sahip oluyor

****Sınav sorusu: Üstte yazdığım manchrist anlaşması sınav sorusuydu. Avrupa birliği siyasal statüye kavuşmuştur bu anlaşma ile.

-Bu anlaşma ile 3 stünlü yapı getiriliyor. 

*Ortak dış güvenlik (Frontex) - *İç güvenlik/Adalet - *Ekonomik Yapı (Avrupa Birliği)

1999 Amsterdam Anlşaması: AB nin genişlemesiyle ilgili bir anlaşma - Vatandaşlık ilişkileri düzenleniyor.

2007 Lizborn Anlaşması : 3'lü stünlu yapı ortadan kaldırılıyor ve hepsi Avrupa Birliği çatısı altında birleştiriliyor.

2'li yapı olarak devam edıyor : AB ve Avrupa Atom Enerji topluluğu

TÜRKİYENİN AB MACERASI:

-1959 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğuna (AET) giriyoruz. Bu dönemde batıya tam entegre olma amaçlarıyla dış politimızda hareket ediyoruz. 

-Ortaklık anlaşması Adnan Menderes zamanında imzalıyor. 1963 Yılında Ankara Anlaşması imzalanıyor. Ankara Anlaşması aşamalı üyelik adımının ilk basamağı

-Hazırlık Aşaması: 1970 : Karma protokol 2 ye geçtik.

-Gelişme Aşaması: 1971 : AB tek taraflı olarak bazı mallarda gümrük duvarını kaldırdı. 1980 Yılında 24 Ocak kararlarıyla Türkiye liberal dünya ile entegre olma adımları attı. 1994 Yılında Ortaklık Komisyonu kuruluyor. 1995 yılında Türkiye Gümrük Birliğine giriyor. 2000'li yıllarda peşpeşe reformlar yapılıyor. 

-----------------------------

Şangay İşbiliği Örgütü:

-1996 yılında Rusya ve Çin, Şangayda işbirliği örgütünü kuruyor.

-Silah günvelik sorunlarına birlikte çözüm arıyorlar.

-Ortak düşmanları ABD, ortaasyada sovyetlerin dağılmasından sonran etki göstermeye başlaması bu örgütün kurulmasında etkilidir. Çin ve Rusya için ortak düşman çünkü.

-Tacikistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan. Rusya, Çin şuan üye olan devletler.

***Sınav sorusu: Hangisi Şangay işbirliği örgütünün üyesi değildir gibi bir soru vardı : Cevap : Türkmenistan.

-Denize kapalı bu ülkelerin bulunduğu yerde kaynaklar geniş ama ulaşım gücü düşük.

-Şangay işbirliği örgütü ile 5 gözlemci ülke var : İran, Afganistan, Pakistan, Moğolistan, Hindistan

-3 Diyalog ülke var: Türkiye, Belarus, Sirilanka

-Bu örgüt temelde terör ve ayrılıkçı hareketlere karşı kuruluyor.

-Uyuşturucu ticareti, organize suç örgütleri, su sıkıntısı, etnik meselelerle ilgileniyor.

**Türkiye 2005 yılında adaya olmak istediğini söylüyor. Reddeliyor. 2011'de diyalog ülke olarak kabul ediliyor.

OPEC (petrol ihraç eden ülkeler birliği):

-İsrail - Arap savaşlarında Araplar kaybediyor. Yom Kippur savaşında da birlik olarak saldırıya geçiyorlar ancak başarılı olamıyorlar.

-1973 yılında petrol ihraç eden ülkeler karar verip İsraile destek veren, ABD, Hollanda, Fransaya yaptırım olarak Petrol fiyatlarını 4 katına çıkarıyorlar. Gemilere ambargo koyuyorlar.

-Bu da dünya çapında küresel bir krize sebebiyet veriyor.

**Sınav Sorusu: OPEC'in kuruluş nedenini sormuştu sanırım. İsraile destek veren ülkere yaptırım amacıyla kuruluyor.

-Suudi Arabistan, Kuveyt, Libya, İran, Birleşik Arap Emirlikleri

-1974 ten sonra etkisi azalıyor ambargonun, 1979 tekrar kriz yaşanıyor bunun sebebi ise petrole çok fazla talep olmasından dolayı arzı yetiştiremiyorlar. Bu sefer de fiyatlar yükseliyor.

-OPEC'in amacı: fiyatları ortak olarak belirlemek, ortak hareket etmek.

-İran-Irak savaşları ve yeni petrol kaynaklarının enerji kaynaklarının bulunmasıyla OPEC etkisi azalmaya başlamıştır.

İslam İşbirliği Örgütü:

-Suudi Arabistanın önderliğinde İslam ülkeleri toplanıyor. Türkiye, İran davet edilmiyor 1926 yılındaki toplantıya.

-Temel meseleleri Filistin sorunu.

-1969 yılında Mescidi Aksaya kundaklama girişimi oluyor İsrail tarafından.

-Fas'ın Rabet şehrinde, İslam Konferansı örgütü temeli atılıyor. 1970 yılında sözleşme imzaya açılıyor.

-Biz de 1969 yılında üye oluyoruz.

-1974 yılında Kıbrıs Harekatında bu örgüte üye olan devletler Türkiye'yi destekliyor.

-Arap-İsrail savaşında Müslümanları destekliyor.

-İslam ülkeleri arasında dayanışmayı geliştirmek

-Kutsal yerlerin korunmasını sağlamak

-Filistin'in haklarının iadesini sağlamak

-Uluslararası adalet divanı var ama bağlayıcılığı yok

Türkiye ve İslam İşbirliği Örgütü:

-İlişkileri 1974 yılından sonra artmaya başlıyor

-Kuzey Kıbrıs Türki Cumhuriyetini gözlemci ülke statüsüne alıyorlar

***Sınav sorusu: Türkiyede  islam işbilirği teşkilatı ekonomik ve ticari işbirliği daimi komitesi kuruluyor.

-İki tane araştırma komitesi var 1980 yılında İslam- Tarih- Sanat komitesi İstanbulda kuruluyor

-Ankarada - İslam ülkeleri İstatistik ekonomik sosyal araştırmalar ve eğitim merkezi kuruluyor.

Arap Ligi:

-Siyasi ekonomik ve külterel bir çok amacı var

-Hristiyan araplar tarafından daha Osmanlı zamanında böyle bir lig kurma fikri var.

-1936 yılında ilk kez toplantılarını yapıyorlar. İçlerinde müslümanlar da var.

-Suudi arabistani Irak arasında toplanıyor siyonizmle mücadele amacıyla

-1944 yılında İngiltere, Arap ülkelerini destekliyor. Almanyaya karşı bir Arap gücü istiyor.

-1944 yılında Irak, Lübnan, Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan, Suriye > Arap Ligini kuruyor.

Amaçları:

-Sorunları barışçıl yollarla çözmek

-Siyasi işbilirği

-Bölge ülkelerinin güvenliğini sağlamak

-Askeri güç kuruluyor ortak ancak başarısız, Lübnan iç savaşını bastıramıyor.

-4 İsrail savaşını da kaybediyor

-Arap baharında da etkisiz

-Mülteci konusunda da başarılı olamadı

-Sadece OPEC ile birlikte başarı elde edebildi

-Türkiye ile yakın ilişkiler kuruyor. Çerçeve Anlaşması imzalanıyor. Türk- Arap işbirliği.

Amerikan Devletleri Örgütü:

-1890 yılında Uluslararası Amerikan devletleri Örgütü kuruluyor

-Temel amaç, eknomik bilginin arttırılması

-20.yy siyasi, güvenlik alanlarında  daortak hareket edeceklerini söylüyorlar.

-1948'de de bugünkü ismini alıyor.

-Örgüt yılda 1 toplanıyor.

-Büyük elçiler düzeyinde toplanır.

Amaçları:

-Kıtada barış ve güvenliği sağlamak

-Üye devletler arasında siyasi ekonomik ilişkileri düzenlemek

-Ortak askeri birlik kurulma fikri var ama olmuyor

-Kominizmi soğuk savaş dönenimde Amerika kıtasından uzak tutmak

-Etkisi sınırlıdır daha çok büyük güçlerin çıkarlarını korumak için gücünü kullanıyor

-Arjantin - İngiltere sorununda, ingiltereyi savunuyor.

Afrika Birliği Örgütü:

- Afrika devletleri bir çok sorunla baş etmeye çalışıyor. Açlık, göç gibi bunları kendi başlarına halledebilmeyi istiyorlar.

-Üye sayısı çok fazla ve etkin dğeil.

-Afrikalı devletlerin bu birliğe giremeyeceği geçiyor anlaşmada.

Amaçları:

-İşbilirğini arttırmak

-Afrika ülkeleri arasında ekonomik işbilirğini geliştirmek

-Afrika halklarının hayat standartlarını düzeltmek

-Afrikada sömürgeciliği engellemek

-BM ve Uluslararası evrensel insan hakları bildirgesini gereğince işbirliğini arttırmak

-Apartheid : Ayrımcılık demektir. Siyaset bilimi litaratürüne kazandıran kişi : Mandela

Faaliyetleri:

-1963 yılında Fas-Cezayir sınır anlaşmazlığında arabuluculuk yapıyor ama nihai karar veremiyor

-1981-1983 Çad'ın ayakta kalmasını sağlıyor.

-İç savaşlarda çok etkisiz kalıyor

NATO:

-Almanyanın ikiye bölünmesi ve ABD Sovyetler arasında dünyanın 2 kutba bölünmesiyle aradaki mücadele artıyor.

-1947 Berlin Bunalımında Sovyetler Birliği, Berline ambargo uyguluyor ve bu da iki (ABD- Sovyetler) karşı karşıya getiren ilk krizdir.

-Truman Doktiriniyle Yunanistan ve Türkiyeye komünizme karşı yardımda bulunacağını söylüyor.

-Marshall yardımlarıyla tarımda makine amacıyla Türkiyeye yardımda bulunuluyor.

-1948 yılında Çekoslovakyaya Sovyetler giriyor.

-Bunun üzerine Batı Avrupa Birliği kuruluyor. - Belçika, Fransa, Hollanda, İngiltere, Lüksenburg, Brüksel

-Aynı yıl askeri bir yapı kurma gikri oraya çıkıyor ve 1949 da NATO kuruluyor.

-Koreye asker gönderikten sonra1952 yılında Türkiye de NATO'ya giriyor.

-Kuzey Atlantik Konseyi - Karar alma birimidir.

-Kararlar konsensus usulüyle alınır ( herkesin aynı fikir doğrultusunda karara varması)

*** Sınav sorusu: Hangisi Türkiyenin Natoya girme nedeni değildir? Cevap : Batıya yakın olma siyasetini devam ettirme, Marshall yardımlarının devam edeceği düşüncesi, Türkiye'deki komünizm söylencelerinin ortaya çıkması bunlar NATO'ya giriş sebeplerimiz..

Ama Türkiye iç güvenliğini sağlama gerekçesiyle NATO'ya girmemiştir.

-2010 Lizborn'da toplanıyor ( Stratejik Konsept belirleniyor)

1- Güvenlik Çerçevesi : Siber, nükleer, kimyasal, biyolojik silahların önlenmesi gerektiği

2-Savunma ve Caydırıcılık: Nato, varşova paktı artık olmasa da hala caydırıcılığını korumalıdır.

3-Kriz yönetimi

4-İşbirliğini sağlamak

5-Reform ve dönüşüm

-Bu 5 prensipte anlaşılıyor

Varşova Paktı:

-Molotof planı > Marshall Yardımlarına (Türkiye ve Yunanistan'a Sovyetlere karşı desteklemek amacıyla yapılan yardımlar) karşı ortaya çıkmıştır. Molotof planı ticaret anlaşmaları içerir ama başarılı olamamıştır.

-Bled anlaşması: Blok içindeki debletin kendi aralarında anlaşmalar yapmasını istiyor. 1947 yılında Bulgaristan ve Yugoslavya aralarında anlaşmalar yapıyor.

-Balkan Federasyonu: Arnavutluk ve Romanya da gruba dahil oluyor. Maceristan da gruba dahil olunca "Tuna Balkan federasyonuna" dönüşüyor.

-Kominform: 1947 : Batı avrupada etkin oluyor. Ortak komunist bir yapı oluşturma amacı var.

-Varşovada -> Bulgaristan, Çekoslovakya, Demokratik Alman Cumhuryeti, Macaristan, Polonya, Romanya -> Varşova Paktını imzalıyor.

Temel amaç: Natoya karşı kurulmuştur. Askeri bir örgüttür.

--------------------------------------------------------------------------

Örgütlerle genel olarak bilinmesi gerekenler; neden ortaya çıktıkları amaçları ve hangi sorunlara çözüm bulup bulamadıkları

***Sınav sorusu : Medeniyetler çatışması nedir? Medeniyetler Çatışması, Samuel Huntington tarafından işlenen, Soğuk Savaş sonrasına tekabül eden 1990'lı yıllardan itibaren uluslararası ittifak ya da ihtilaflarda belirleyici olan unsurun politik ya da ekonomik ideolojiler değil, medeniyetler olmaya başladığını ve 21. yüzyılda da bu trendin devam edeceğini ifade eden bir tezdir.

***Dünya ticaret örgütü ile ilgili bir soru vardı sanırım. 

****Sınav sorusu: Avrupa Birliği Dönem başkanlığını Hollanda yürütüyor şuan.